دامپزشکی در میدان جنگ روایت‌ها: وقتی رئیس سازمان دامپزشکی کشور علنا شجاعت رسانه‌ای، را مصداق سنگرساز سلامت می‌داند - دکتر جواد شایان‌خواه

دامپزشکی در میدان جنگ روایت‌ها:

وقتی رئیس سازمان دامپزشکی کشور علنا شجاعت رسانه‌ای، را مصداق سنگرساز سلامت می‌داند

دکتر جواد شایان‌خواه

در جنگ ترکیبی امروز که روایت‌ها، سنگرها را تعیین می‌کنند، آیا سازمان دامپزشکی باید برای دفاع از امنیت غذایی کشور، میکروفون را قفل کند یا با صدایی رسا و شجاعانه، میدان روایت را فتح نماید؟

در سالنی پر از عطر گل‌های تازه و صدای کف‌زدن برای تجلیل از بانوان شاغل در اداره کل دامپزشکی استان تهران، چیزی فراتر از یک مراسم رسمی اتفاق افتاد. این همایش، که به مناسبت ولادت حضرت فاطمه زهرا (س) برگزار شده بود، با حضور چهره‌های کلیدی همچون دکتر علیرضا رفیعی‌پور، معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان دامپزشکی کشور، حجت‌الاسلام و‌المسلمین مهدی رنجبران، مسئول حوزه نمایندگی ولی فقیه در سازمان دامپزشکی، دکتر عادل حقیقی خیابانیان اصل، رئیس مرکز ملی تشخیص سازمان دامپزشکی، و دکتر احمد شریعتی، مدیرکل دامپزشکی استان تهران، تبدیل به صحنه‌ای شد که دو رویکرد مدیریتی را روبه‌روی هم قرار داد: یکی محافظه‌کارانه و پر از هراس از ناشناخته‌ها، و دیگری جسورانه و آماده برای نبرد در عصر هیبریدی.

ماجرا از یک پیشنهاد ساده شروع شد: برگزاری مصاحبه لایو تصویری در محل اداره کل دامپزشکی استان تهران، با هدف انعکاس خدمات و اقدامات این سازمان به عنوان مثال اقدامات مثال زدنی در مهار بیماری تب برفکی بر سلامت و اقتصاد کشور  به عموم مردم و مسئولان بالادستی. تأکید بر هماهنگی‌های لازم پیش از اجرا  پیشنهادی منطقی و حرفه‌ای در راستای هم‌افزایی سازمانی اما با تفسیری گسترده مواجه شد که کل فعالیت در فضای مجازی مسئولین دامپزشکی به ویژه در  پلتفرم‌هایی مانند واتساپ، اینستاگرام یا ایکس و... را نیازمند مجوز ویژه یا حتی غیرقانونی دانست باتوجه به اینکه سرور این پلت فرم در خارج کشور است و احتمال هرگونه سواستفاده یا هک اطلاعات متصور است. این دیدگاه، که ریشه در نگرانی از ارسال مطالب اداری یا محرمانه به سرورهای خارجی داشت، همه چیز را در هاله‌ای از ممنوعیت فرو برد و فرصت‌های اطلاع‌رسانی عمومی را نادیده گرفت.

این تنش، فقط یک اختلاف‌نظر اداری نبود؛ نمادی از یک پارادوکس بزرگ‌تر در بدنه مدیریتی سازمان دامپزشکی. از یک سو، نهادهای امنیتی ملاحظات جدی برای کنترل تبادل اطلاعات حساس دارند  و این نگرانی‌ها کاملاً قابل درک است و به حق است  به ویژه با توجه به تأکید مرکز ملی فضای مجازی بر رعایت قوانین داخلی توسط پلتفرم‌های خارجی. از سوی دیگر، واقعیت عصر حاضر، دامپزشکی را در خط مقدم جنگ روایت‌ها قرار داده: جایی که سکوت می‌تواند به معنای واگذار کردن میدان به روایت‌های غیرتخصصی، مخرب یا حتی خصمانه باشد.

پشت صحنه یک تفسیر نادرست: ترس از شنیده شدن یا ترس از اشتباه شنیده شدن؟

نگرانی از فعالیت در شبکه‌های اجتماعی خارجی، بی‌سابقه نیست. مذاکراتی با شرکت‌هایی مانند متا برای معرفی نماینده قانونی در ایران مطرح شده، و پلیس فتا ابزارهای پیشرفته‌ای برای رصد دارد. اما آیا این به معنای ممنوعیت مطلق اطلاع‌رسانی عمومی است؟ پاسخ را می‌توان در واکنش فوری رئیس سازمان دامپزشکی جستجو کرد. وقتی موضوع در همان جلسه و در اتاق مدیرکل مطرح شد، ایشان سؤال کردند: "رسانه‌ای‌ترین فرد در سازمان دامپزشکی کیست؟" و با اشاره به خودشان که رسانه ای ترین فرد سازمان است ، تأکید کردند که چندین بار رئیس روابط عمومی سازمان را تغییر داده‌اند تا خدمات رسانه ای  دامپزشکی به بهترین شکل به مردم و مسئولان انعکاس یابد.

این پاسخ ریس سازمان دامپزشکیکشور، نه تنها صورت مسئله را پاک نکرد، بلکه جسارتی رسانه‌ای طلبید و علنا در نزد همه مدیران اعلام کردند : "من حمایت می‌کنم از مدیران شجاع و نترس که بتوانند مدافع حوزه سلامت و امنیت غذایی در رسانه ها باشند. این سنگرسازان بی‌سنگر در نبرد با بیماری‌ها نیاز به حمایت رسانه‌ای دارند." دکتر رفیعی‌پور با اشاره به عضویت مسئولان بالادستی از ریس محترم جمهور گرفته تا وزرا و معاونین و..  در شبکه‌های مجازی خارجی مانند ایکس، اینستاگرام، تلگرام و واتساپ، تأکید کرد که دشمن در جنگ ترکیبی و هیبریدی علیه ماست، و ما هم باید مجهز باشیم  نه با عقب‌نشینی، بلکه با حضور فعال و دفاع تمام‌قد از حیثیت دامپزشکی.

رسانه: سپر بلا یا تیغ اره برنده انحلال؟

یکی از قدرتمندترین بخش‌های این گفت‌وگو، اعتراف به نقش حیاتی رسانه در جلوگیری از "دکترین تیغ اره برنده" برای انحلال یا کوچک‌سازی سازمان دامپزشکی بود. ایشان علنا اعلام داشتند، بدون یاری رسانه‌های تخصصی، این جریان ممکن بود شدت بگیرد و نهاد حیاتی سلامت غذایی را تضعیف کند. پیش‌تر، رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس نیز بر وجاهت بین‌المللی سازمان دامپزشکی تأکید کرده و مخالفت جدی با کوچک‌سازی را اعلام داشت. این نشان می‌دهد که امنیت غذایی، رکن امنیت ملی است، و تضعیف آن تهدیدی استراتژیک محسوب می‌شود.

نمونه‌های عینی این نقش را در بحران‌هایی مانند تب برفکی در اواخر شهریور، مهر و آبان دیده‌ایم: اگر حمایت رسانه‌ها در روشنگری نبود، فشار حداکثری بر هسته و بدنه دامپزشکی وارد می‌شد. رسانه‌ها وظایف خود را خوب انجام دادند و از آسیب‌های بزرگ جلوگیری کردند. اما پرسش اینجاست: آیا می‌توان با اتکا به رسانه‌های داخلی و خودسانسوری در شبکه‌های خارجی، از این نهاد محافظت کرد؟ تجربه نشان می‌دهد که افکار عمومی ملی و بین‌المللی، یکی از قوی‌ترین پشتیبانان در زمان تهدیدهای ادغام و انحلال است. ایجاد این پشتیبانی، مستلزم روایتگری فعال و بی‌پروا است  نه ترس از سایه خود.

شجاعت رسانه‌ای: لازمه مدیران سنگرساز بی‌سنگر

رئیس سازمان از "مدیران شجاع و نترس" و "سنگرسازان بی‌سنگر جبهه بیماری‌ها" نام برد ، تعبیری که دقیقاً ماهیت کار دامپزشکی را نشان می‌دهد: جنگی نامرئی علیه بیماری‌های مشترک انسان و حیوان، بدون آنکه جامعه عمق فداکاری این نیروها را ببیند. اما چگونه می‌توان سنگر ساخت وقتی ابزار ساخت آن یعنی رسانه و ارتباط مؤثر با مردم  با محدودیت مواجه است؟ آموزش و ترویج فرهنگ دامپزشکی، رکن ضروری است، و بخش بزرگی از آن در بستر پلتفرم‌های مجازی اتفاق می‌افتد.

نگرانی از ارائه اطلاعات نادرست در رسانه، به‌جا است؛ پیشینه‌ای از اشتباهات برخی کارشناسان در برنامه‌های زنده وجود دارد. راه حل، منع مطلق نیست، بلکه تشکیل واحد "دامپزشک رسانه" و آموزش مستمر برای حضور مؤثر. دامپزشکان باید اصول ارتباطات بحران را همانند اصول مبارزه با بیماری ها را  بیاموزند. شبکه‌های اجتماعی را نباید صرفاً تهدید دید؛ آنها فرصتی برای آموزش عمومی درباره زئونوزها، سلامت غذا، شفاف‌سازی عملکرد در بحران‌هایی مانند آنفلوانزای پرندگان، و ساختن سرمایه اجتماعی هستند.

درس‌هایی در حواشی یک همایش و مسیری برای آینده

حواشی این همایش، درس‌های کلیدی داشت: نیاز به دستورالعمل شفاف و حمایتی برای فعالیت رسانه‌ای، که خط قرمزها را مشخص کند و مبتنی بر واقعیت‌های جنگ ترکیبی باشد. سرمایه‌گذاری بر توانمندسازی نیروها، تغییر نگاه از تهدید به فرصت، و تقویت تعامل با رسانه‌های تخصصی. رسانه دانشگاهی سیال است که دانش دامپزشکی را از اتاق‌های بسته به میان مردم می‌برد. هر مصاحبه زنده، هر گزارش تصویری، سنگری تازه در دفاع از سلامت غذایی است.

انتخاب بین دو میدان نبرد

دامپزشکی در دو جبهه می‌جنگد: یکی با بیماری‌ها، دیگری با روایت‌ها. غفلت از جبهه دوم، حتی با پیروزی در اولی، به شکست منجر می‌شود. رئیس سازمان مسیر را انتخاب کرد: شجاعت، روایت‌گری، دفاع با ابزار رسانه. حالا نوبت مدیران کل استانی، روسای شهرستان‌ها و روابط عمومی‌هاست که این شجاعت را نشان دهند با تدبیر، آموزش و استفاده هوشمندانه از ابزارهای ارتباطی.

دامپزشکی مظلوم نیست؛ مظلوم‌نمایی شده. اگر دیده شود، قدرتمند می‌شود؛ و اگر قدرتمند شود، سلامت غذایی کشور تضمین خواهد شد. زمان آن است که مدیران بی‌هراس پرچم رسانه را در دست گیرند و در دفاع از جامعه تمام‌قد بایستند. سکوت، دیگر گزینه امنی نیست حضور شجاعانه در رسانه، کلید پیروزی است.